Tennis Flow – Valt het te trainen?

Tennis flow is een staat waarin een tennisser optimaal betrokken is bij de actie die wordt uitgevoerd en waarin het functioneren optimaal is. Tennissers kunnen deze staat bevorderen door een actieve omgeving te hebben die aanmoedigt en feedback geeft. Ook speelsheid en zelfvertrouwen spelen een positieve rol in het bevorderen van tennis flow, net als gelijkwaardige tegenstanders en uitdagende taken.

David de Goede is een tennisser in de top 20 van Nederland. Tijdens een toernooi in Zeist kan hij punten pakken voor de Nederlandse ranglijst. Hij bereikt de halve finale en speelt tegen een speler, die hoger staat op de ranglijst. In de eerste set is de Goede kansloos: hij verliest deze met 1-6. De tweede set pakt hij onverwachts met 7-5. Dan breekt een zenuwslopende derde set aan, die gelijk opgaat tot 4-4. De Goede speelt vanaf dat moment twee foutloze games en wint verrassend de derde set met 6-4. Na afloop geeft hij aan hoe zijn beleving was in de laatste twee games: Het leek wel of ik geen fouten meer kon maken en het kostte me geen enkele moeite om winners te slaan. De buitenwereld was afgesloten voor mij en alles ging vanzelf. Ik zat in de zogeheten flow. De Goede wist niet hoe hij dat deed. Hij zegt hier over: Volgens mij gaat dat vanzelf en kun je dit soort dingen niet trainen. Maar is dat zo? Valt tennis flow echt niet te trainen?

Wat is tennis flow?

Volgens Richard Cox is flow een staat waarin je optimaal betrokken bent bij de taak en waarin het functioneren optimaal rendeert. Er wordt een actie uitgevoerd, waar plezier aan wordt beleefd. Het doet er dus niet toe wat de sporter krijgt na de actie. Een speler in de tennis flow traint bijvoorbeeld omdat hij het leuk vindt. De tennisser ervaart tijdens een tennis flow naast volledige aandacht op de taak ook controle over de acties die hij maakt, controle over de omgeving, verlies van zelfbewustzijn en het verlies van de tijd.

Kenmerken van tennis flow

• Balans tussen uitdaging en vaardigheid. Dit wil zeggen dat de situaties, waarin tennis flow voorkomt, uitdagend zijn voor een speler, maar niet onmogelijk om te realiseren.
• Een duidelijk doel voor ogen hebben zodat de tennisser richting kan geven met zijn acties naar het doel toe.
• Duidelijke, niet ambigue feedback, zodat de speler geïnformeerd kan worden of er vooruitgang wordt gemaakt naar het doel toe.
• Totale concentratie op de taak. Hierbij wordt er geen aandacht besteed aan taken, die niets met het doel te maken hebben.
• Verlies van het zelfbewustzijn, waarin de tennisser niet alleen meer bewust is van zichzelf, maar ook niet meer van anderen. Hij is alleen nog maar bewust van de taak.
• Een gevoel van totale controle over de taak of over de uitkomst van de activiteit.
• Geen bewustzijn van tijd, deze lijkt sneller of juist langzamer te gaan.
• De combinatie van de voorgaande acht kenmerken leidt tot slot naar het laatste kenmerk: de autotelische ervaring. Hierbij wordt er niet gekeken naar de beloning, die de actie met zich meebrengt, maar de taak zelf om te doen is al de beloning.

Alle wetenschappers zijn het erover eens dat tennis flow gecorreleerd is met verhoogde motivatie, meer uitdagende taken, betere vaardigheden en meer succesvolle prestaties. Tennissers hebben dus baat bij flow. Maar de vraag is hoe spelers tennis flow kunnen bevorderen?

Tennis flow trainen

Er zijn een paar aspecten in de omgeving (extrinsieke factoren) die zorgen dat de kans om flow te ervaren wordt vergroot.

• 1. Een actieve omgeving. Bij een actieve omgeving kan er gedacht worden aan vrienden die ook sporten en aan sportvelden in de buurt.
• 2. Aanmoediging vanuit de omgeving. Deze aanmoediging kan van andere teamleden komen en de coach. Een vorm van aanmoediging is door feedback te geven, zodat de tennisser geïnformeerd kan worden op welke punten hij zich kan verbeteren.
• 3. Gelijkwaardige tegenstander. Een gelijkwaardige tegenstander zorgt er namelijk voor dat een speler bereid is om zich veel meer te concentreren op de wedstrijd. Bij een veel sterkere tegenstander of een veel zwakkere tegenstander treedt er concentratieverlies op.

De speler kan ook iets aan zichzelf doen om tennis flow te ervaren (intrinsieke factoren).

• 1. Meer zelfvertrouwen is geassocieerd met het ervaren van meer tennis flow.
• 2. Goede balans tussen vaardigheid en uitdaging zorgen voor een betere tennis flow. De taak moet uitdagend genoeg zijn, maar niet onmogelijk.
• 3. Een speelse persoonlijkheid speelt ook mee in het ervaren van tennis flow. Hoe speelser je met tennis omgaat, hoe groter de kans is dat je plezier beleeft aan tennis. En plezier in tennis verhoogt de kans op flow.

SAMENVATTEND: Zorg dus dat je bij je training rekening houdt met tennis flow bevorderende factoren! Richt een actieve en aanmoedigende omgeving in waar je ook feedback krijgt. Speel tegen gelijkwaardige tegenstanders. Werk aan je zelfvertrouwen en ga speels om met tennis. Tot slot, ga uitdagingen aan die binnen je kwaliteiten passen, maar niet makkelijk zijn.

Voor mijn studie sportpsychologie ben ik nog steeds bezig met het onderzoeken van flow bij tennis. Hierbij heb ik voorbeelden van spelers nodig die tennis flow ervaren hebben. Help me bij mijn onderzoek. Laat hieronder een reactie achter hoe jij flow ervaren hebt tijdens een tenniswedstrijd of -training. Dank je!